امام اسماعیلی ناصرخسرو و شاهی آرمانی در ایران باستان

در این مقاله کوشش می‌شود تا با طرح مقایسه‌ای میان خصوصیات و ویژگی‌های امام در حکمت الهی اسماعیلی، آن‌گونه که ناصرخسرو روایت‌گر آن است، و ویژگی‌های شاه آرمانی در حکمت ایران باستان، به‌نوعی بر یکی از ویژگی‌های بنیادین اندیشه سیاسی ایرانی تمرکز شود که در طول یک دوره تاریخی طولانی از شکل‌گیری مضامین حکمت ایران باستان، تا همین امروز، هم فرهنگ سیاسی ما را متأثر ساخته است و هم نحوه نگاه متفکران ما را به سیاست و عرصه سیاست‌ورزی. ویژگی‌هایی که ناصرخسرو برای امام اسماعیلی (یا همان خلیفه فاطمی) برمی‌شمرد، چنانچه به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد، مشابهت‌هایی بنیادین با اوصافی دارد که در حکمت ایران باستان برای پادشاه قائل می‌شده‌اند. بررسی دغدغه‌های اساسی ناصرخسرو چه به‌لحاظ تاریخی و اجتماعی و چه از حیث فکری و عقیدتی که با مطالعه دقیق کل آثارش حاصل می‌گردد، می‌تواند ما را در تشخیص تداومِ نگرشی به عرصه مناسبات سیاسی و به‌ویژه اوصاف حاکم سیاسی رهنمون گردد، که تاریخ تفکر سیاسی در ایران بدون آن، به دشواری قابل‌فهم خواهد بود.